Czym zabudować siedlisko?

Zabudowa siedliskowa to teren o powierzchni minimum 1ha gruntu użytków rolnych. Co więcej, aby uznać teren za siedlisko musi on być w posiadaniu rolnika, a więc osoby, która minimum 5 lat prowadziła lub pracowała w gospodarstwie rolnym, ma wykształcenie rolnicze albo posiada grunt w formie własności, dzierżawy lub wieczystego użytkowania. Chociaż pola i grunty uprawne stanowią dla siedliska kluczową rolę na tego typu terenie znajdują się również określonego typu nieruchomości mieszkalne i gospodarcze. Do zabudowy siedliskowej zaliczamy więc budynki mieszkalne konieczne do prowadzenia gospodarstwa oraz budynki produkcji rolnej czyli stodoły, obory, stajnie, chlewnie, kurniki, magazyny i zbiorniki. Niezależnie od prowadzonego typu gospodarstwa, czy to uprawnego czy hodowlanego, rolnicy w Polsce coraz częściej inwestują w modernizację infrastruktury, a więc przede wszystkim rozbudowę lub przebudowę zabudowy siedliskowej.

- Widoczny rozwój inwestycji w modernizację gospodarstw rolnych to pokłosie obecności Polski w Unii Europejskiej. Nasi rolnicy doskonale radzą sobie już w rzeczywistości dostępnych dotacji i wypłat publicznych, co owocuje stałym unowocześnianiem rolnictwa w całym kraju. Środki przeznaczone na modernizację zabudowy siedliskowej pochodzą najczęściej z PROWu i to one są źródłem pochodzenia nowych nieruchomości lub przebudowy starych na potrzeby nowych zadań – mówi mgr inż. Piotr Jóźwik, projektant specjalizujący się w budynkach inwentarskich.

Chociaż inwestycja w rozbudowę gospodarstwa polegająca na wykonaniu nowych obiektów to bardzo duży wydatek, to średnie i duże przedsiębiorstwa rolne są w stanie uzyskać odpowiednie dofinansowania na potrzeby pokrycia kosztów inwestycji. Rozdrobnienie rolne w Polsce sprawia jednak, że znacząca liczba rolników lokuje pozyskiwane w środki w przebudowę istniejących budynków na potrzeby nowych zadań produkcyjnych. Chodzi tu przede wszystkim o przebudowy w rodzaju adaptacji istniejącej stodoły na oborę, chlewnie itp. lub budowę mniejszych nieruchomości jak np. kurniki. W jaki sposób najlepiej wykorzystać kapitał przeznaczony na modernizację zabudowy siedliskowej?

Technologia produkcji przede wszystkim

Dla uzyskania pełni korzyści ekonomicznej z przedsięwziętych kosztów w postaci środków finansowych i wkładu pracy należy dokładnie zaplanować szereg czynników charakteryzujących każdą nieruchomość siedliskową, szczególnie w przypadku stawiania nowych budynków, ale również w przypadku adaptacji istniejących. Rozbudowie gospodarstwa powinny więc zawsze towarzyszyć niezbędne do spełnienia warunki odpowiadające za bezpieczeństwo pracowników rolnych, funkcjonalność rozplanowania przestrzeni i architektury, funkcjonalność technologiczną oraz dobrostan zwierząt. Trudno mówić o jednej sprawdzonej metodzie modernizacji pozwalającej spełnić wszystkie powyższe wymogi. To, w jaki sposób przebudowane zostanie siedlisko zależy od różnorodnych założeń gospodarczo-inwestycyjnych. Projektowanie „nowego” gospodarstwa będzie znacząco różnić się pomiędzy dużym terenem hodowlanym dla bydła, coraz bardziej popularnym ze względu na rosnącą koniunkturę produkcji mlecznej, gdzie projekt zakłada związaną  z tym zabudowę dodatkową przeznaczoną na magazynowanie paszy, obornika i mleka przechowywanego w schładzalniku, natomiast w mniejszym gospodarstwie projekt często zakłada zastosowanie funkcjonalnych  budynków łączących kilka funkcji równocześnie jak np. budynki dla zwierząt z wydzieloną częścią magazynową na poddaszu.

- Decydując się na rozbudowę gospodarstwa należy zawsze pamiętać, że koszty poniesione przez rolnika w znacznym zakresie będą uzależnione od założeń projektowych. To, czy zaplanujemy stawianie prostszej konstrukcji halowej, jedno lub dwunawowej przewidzianą dla hodowli uwięziowej czy wolnostanowiskowej, z podłogą szczelinową czy na płytkiej ściółce, bezpośrednio przełoży się na koszty inwestycji poczynione na materiały, poziom skomplikowania robót i wykończenia odpowiadającego za mikroklimat wewnątrz pomieszczenia inwentarskiego – dodaje Piotr Jóźwik, projektant specjalizujący się w budynkach inwentarskich.  

Projekt rozbudowy ma więc kluczowe znaczenie dla całej inwestycji poczynionej na rozbudowę gospodarstwa. W przeciwieństwie do zabudowy mieszkalnej, architektura inwentarska planowana jest według specjalnego klucza procesowego określającego priorytety. Do nich należy technologia, architektura, konstrukcja budynku i instalacje. Jak widać technologia jest dla tego typu budynków najważniejszym elementem, który definiuje kolejne kluczowe aspekty właściwej realizacji nieruchomości. Podobnie jak w przypadku obiektów przemysłowych, zabudowa inwentarska wykorzystuje różnorodne technologie, które definiują kształt, formę i wykończenie całej nieruchomości.

Różnorodne założenia projektowe dla różnorodnej produkcji rolnej

Zróżnicowanie technologii hodowli inwentarza odzwierciedla zróżnicowanie technik budowlanych wykorzystywanych do rozbudowy i przebudowy gospodarstwa. Specyfika budownictwa inwentarskiego w rodzaju obór, chlewni czy kurników wymaga zachowania równowagi w relacji człowiek-zwierzę-infrastruktura-środowisko. Z tego powodu wymagana jest specjalistyczna wiedza z zakresu planowania i projektowania nieruchomości inwentarskiej.

- Planowanie inwestycji inwentarskiej już na etapie projektowym musi wynikać z założeń technologicznych. Przykładowo, inna konstrukcja będzie spełniała warunki konieczne dla uzyskania wysokiego poziomu funkcjonalności w przypadku hodowli bydła mlecznego, a inna w przypadku hodowli bydła opasowego. Od technologii zależy również szereg czynników konstrukcyjnych zakładający dodatkowe pomieszczenia przeznaczone na potrzeby przechowywania mleka, paszy, pomieszczenia socjalne i strefy przemieszczenia się pracowników – tłumaczy projektant Piotr Jóźwik.

Zróżnicowanie technologii chowu odzwierciedlające zróżnicowanie konstrukcji budowlanych doskonale widać na przykładzie najpopularniejszego w Polsce typu inwentarza, czyli hodowli bydła mlecznego. Chociaż w przypadku projektowania obory można wyliczyć podstawowe strefy, obecne w każdego rodzaju konstrukcji, to różne rozwiązania technologiczne wymagać będą innych rozwiązań konstrukcyjnych. To, jak duże różnice technologia hodowli wywołuje w konstrukcji stodoły można było zaobserwować w nie tak dawnym porzuceniu hodowli uwięziowej na rzecz wolnostanowiskowej. Strefy wypoczynku bydła, pobierania paszy, dojenia, gromadzenia i usuwania odchodów znacząco różniły się pomiędzy tymi dwoma typami hodowli, więc przekształcenie hodowlane  wymagało kluczowych  zmian w dostosowaniu kubatury budynku. Podobnie na bryłę konstrukcji przełożonie miało niegdyś zróżnicowanie typu obory „ciepłej” lub „zimnej”. Chociaż widoczne ustandaryzowanie typu hodowli bydłą mlecznego nie rodzi już takich problemów, nadal możemy dostrzec przykłady wpływu technologii na planowanie inwestycji. Przykładowo, inna technologia karmienia, np. przy wykorzystywaniu paszowozu lub bez niego, wymagać będzie innej konstrukcji i charakterystyki strefy karmienia. Wewnętrzna infrastruktura budynku będzie również decydującym czynnikiem dla konstrukcji składającej się ze ścian, dachu, okien i wrót wjazdowych, które w zależności od technologii usuwania odchodów i wentylacji tworzyć będą różnorodne konstrukcje. Zabudowa siedliskowa jest więc dziedziną wymagającą specjalistycznej wiedzy z zakresu nie tylko technik budowlanych, architektury i planowania przestrzennego, ale również z zakresu różnorodnych technik hodowli zwierząt i produkcji rolnej. Projektowanie nieruchomości na potrzeby modernizacji gospodarstwa musi być dokładnie zaplanowane od samego początku inwestycji, ponieważ to projekt decydować będzie o racjonalności prowadzenia późniejszej produkcji rolnej.