Plebiscyt Polska Architektura XXL jest organizowany od 2008 roku. W tym roku po raz pierwszy obejmował aż trzy obszary projektowe – architekturę kubaturową, architekturę wnętrz oraz projektowanie krajobrazu i ogrodów.

Plebiscyt „Polska Architektura XXL” jest to jedyny, tak kompleksowy przegląd dorobku polskich architektów. Swoim zasięgiem objęliśmy w tym roku kilka tysięcy realizacji z których wybraliśmy finałową setkę. Naszą ambicją od tego roku jest skatalogowanie dorobku całej, polskiej architektury – powiedział Krzysztof Sołoducha – redaktor naczelny Grupy Sztuka Architektury.

Zgłoszenia do plebiscytu organizatorzy zbierali jak zwykle od początku 2013 roku, a głosowanie internautów rozpoczęło się 1 marca i trwało do końca kwietnia. W sumie oddano w nim prawie 16 000 głosów na ponad 100 obiektów. Oprócz głosowania internautów odbyło się także głosowanie członków jury, którzy wskazali swoje typy w poszczególnych kategoriach.

Czas na podsumowanie głosowania jury i internautów w poszczególnych kategoriach.

Obiekty kubaturowe – Polska Architektura 2012

Kandydaci do plebiscytu w kategorii obiekty kubaturowe zostali podzieleni aż na 7 kategorii – dom i mieszkanie, kultura i nauka, ekologia, nowe i stare, transport-sport-rekreacja, biura-przemysł-handel, kult.

Jury w składzie: Bartosz Haduch – biuro Narchitektura/ Kraków, Michał Haduch – biuro Narchitektura/ Kraków, Urszula Gołota – Muzeum Architektury/Wrocław, Piotr Kuczia – architekt/Hannover, Marcin Kościuch – biuro Ultra Architects/Poznań w każdej z kategorii wskazało swoich faworytów. Oprócz tego w każdej z kategorii publiczność mogła oddać głos na swoich ulubieńców.

Dom i mieszkanie
W kategorii dom i mieszkanie w głosowaniu jury zwyciężył dom jednorodzinny w Józefowie koło Warszawy autorstwa Małgorzaty Sadowskiej-Sobczyk i Pawła Matarewicza. Liczący 373m2 powierzchni dom zbudowano z drewna. Bez większej przesady można stwierdzić, że gdyby nie pomalowane na żywe kolory drzwi oraz widoczne przez duże okna wnętrze – domu można by nie dostrzec wśród sosnowych pni. Pionowo ułożone na elewacjach wąskie deski idealnie wpisały willę w leśne otoczenie. Wnętrza zostały wyposażone w ogromne okna, w które przechodnie i sąsiedzi nie są w stanie zajrzeć. Strefa dzienna domu dzięki nim zapewnia mieszkańcom nie tylko poczucie intymności, ale też nieustanny widok na otaczający dom las. Widoku nie zakłócają też wewnętrzne ściany działowe – większa część piętra to otwarta przestrzeń dzięki której domownicy mogą się czuć swobodnie i bezpiecznie.

Z kolei w głosowaniu internautów z najlepszy uznany został XV Dom Jednorodzinny w Krakowie projektu biura RS+. Dom powstał w willowej dzielnicy Krakowa, wśród domów raczej niskich, jednorodzinnych. Chcąc wykorzystać fakt, że działka pod budowę położona jest nieco wyżej niż inne i roztacza się z niej piękny widok na Wawel i góry, architekci postanowili dom „wyciągnąć” w górę, by lokatorom umożliwić podziwianie owego widoku. Jego bryłę skomponowano z mniejszych, kubicznych form, które nieco poprzesuwane względem siebie wizualnie „odejmują” masy budowli. Jak pisze architekt: „Cofnięcia i wysunięcia bryły mają na celu optyczne rozbicie dość znacznej kubatury, odzwierciedlają zarazem strefy funkcjonalne wewnątrz domu”.

Kultura i nauka
W głosowaniu jury zwyciężył Małopolski Ogród Sztuk autorstwa biura Ingarden/Evy Architekci z Krakowa, który jednocześnie został obiektem roku w kategorii architektury kubaturowej. Projektując gmach Małopolskiego Ogrodu Sztuki architekci musieli się zmierzyć z trudnym zadaniem „wciśnięcia" swojego budynku między dwa inne, w działkę o kształcie litery L, a także z koniecznością uporządkowania przestrzeni starych podwórek i popadającej w ruinę zabytkowej pierzei przy ul. Rajskiej i Szujskiego. Ten niełatwy kontekst stał się punktem wyjścia dla przygotowania formy obiektu. W projekcie architekci nawiązali do geometrii dachów i sąsiednich obiektów. Znalazły one odzwierciedlenie w geometrycznej kompozycji elewacji. Ponadto nowy gmach został precyzyjnie wpisany w skalę otoczenia za sprawą utrzymania linii dachu i podziałów elewacyjnych zgodnie z przebiegiem oraz kompozycją ścian sąsiednich budynków.

Jury doceniło obiekt za powrót do idei krytycznego regionalizmu Kennetha Framptona i wykreowanie na mapie Krakowa nowego miejsca twórczego fermentu, w którym, jak rośliny w ogrodzie, uprawia się sztukę i kulturę.

W głosowaniu publiczności pierwsze miejsce zajął poznański Rezerwat Archeologiczny Genius Loci autorstwa biura Toya Design. Budynek wpasowuje się w charakter Ostrowa Tumskiego, tej bardzo specyficznej przecież części Poznania. Ma dość skromną, lakoniczną formę – wykreowanie tu widowiskowej bryły nie było celem ani architekta, ani inwestora. Jak mówili autorzy, gmach projektowali „od środka” – punktem wyjścia były relikty archeologiczne, które należało zachować i wyeksponować. To one niejako zadecydowały o formie, ich lokalizacja i kształt wpłynęły też mocno na rozwiązania funkcjonalne nowego obiektu.

Nowe i stare
Zdaniem jury w tej kategorii najlepszy okazał wrocławski dworzec PKP przebudowany przez Grupę 5 architekci, który zresztą zdobył Grand Prix w kategorii wnętrza plebiscytu. Przebudowa budynku dworca Wrocław Główny zakładała dostosowanie jak największej powierzchni obiektu do celów komercyjnych. Architekci zaproponowali zachowanie maksymalnej liczby historycznych detali i rozwiązań konstrukcyjnych, a jednocześnie wprowadzili wiele elementów o współczesnej stylistyce. W wyniku przebudowy budynek stał się w takim samym stopniu dworcem, jak galerią handlową. Ponadto upakowano w nim funkcje biurowe oraz sale wielofunkcyjne. Wnętrza potraktowano z wielką troską. Nie tylko przywrócono im dawny blask, ale też znacznie podwyższono ich funkcjonalność.

Z kolei w głosowaniu internatów zwycięzcą w tej kategorii została wybrana przebudowa budynku dawnej nastawni kolejowej zlokalizowanej przy poznańskim Moście Teatralnym autorstwa poznańskiego biura Front Architekci. Stara, kolejowa nastawnia przez lata straszyła wybitymi oknami i sypiącym się tynkiem. Kilka lat temu znalazł się prywatny inwestor, który zdecydował się dać temu budynkowi „drugie życie” – wyremontować go, ulokować tu funkcje, które pozwolą na jego funkcjonowanie. Postanowiono pomieścić tu kilka różnych funkcji: punkt informacji kolejowej, izbę pamięci PKP, galerię związaną z kolejnictwem, a przede wszystkim klubo-kawiarnię z zapleczem kuchennym i sanitarnym. Budynek nastawni miał tylko 50m2 – to było za mało na potrzeby inwestora. Zespół pracowni Front Architects podjął się zaprojektowania rozbudowy gmachu. Chodziło o to, by dostosować obiekt do nowych potrzeb, nie zacierając jednocześnie jego charakteru i kolejowej przeszłości.

Transport, sport, rekreacja
W tej kategorii głos większości jurorów oraz internautów był zgodny. Za najlepszy obiekt uznano jednogłośnie bydgoską Marinę projektu biura APA Rokiccy. Przystań to właściwie dwa budynki, dwu- i czterokondygnacyjny, które łączą się nie tylko ze sobą, ale i z tarasem i pomostami, tworzącymi wokół mariny przyjazną przestrzeń publiczną. Obiekt zaaranżował wcześniej zaniedbana przestrzeń Wyspy Młyńskiej tak, że znów chce się tam chodzić na spacery. Powstała tu przestrzeń łączy się z biegnącym nad wodą pomostem, z którego rozciąga się widok i na wodę, i na gmach Opery Novej, której budowa zakończyła się w 2006 roku.

Biura, przemysł, handel
W tej kategorii zdaniem jurorów najlepsza była siedziba agencji reklamowej Yeti zaprojektowana przez biuro Group A Architects z Gliwic. Stojący w pobliżu autostrady, na dość pustym terenie budynek nawiązuje formą do brył obiektów przemysłowych – takie przecież zwykle się wzdłuż autostrad buduje. Nadano mu jednak o wiele lżejszą i bardziej przyjazną formę niż mają podmiejskie magazyny. Budynek skierowany jest do wewnątrz – otoczenie nie sprzyja podziwianiu widoków. Aby jednak nie tworzyć nieprzyjaznego monolitu, architekci elewacje obiektu wykonali z półprzejrzystego materiału, który nadaje obiektowi lekkości, a po zmierzchu zamienia go w wielki, świecący lampion.

W głosowaniu internautów w tej kategorii zwyciężyła poznańska siedziba firmy Zajc opracowana przez pracownię Ipnotic Architecture. Obiekt ma dwa oblicza: z zewnątrz jest minimalistyczny, prosty i subtelny. W zgeometryzowanej, mocno przeszklonej budowli łatwo doszukać się echa klasycznego modernizmu. Podkreśla to także biały kolor elewacji. Wnętrze budynku ma już „pazur” w postaci ścian z surowego betonu i lśniących, białych posadzek (beton lakierowany żywicą epoksydową). Odsłonięte instalacje czy słupy konstrukcyjne tworzą wrażenie przestrzeni industrialnej.

Ekologia
Tutaj, spośród jedynie dwóch obiektów, zarówno jurorzy, jak i publiczność wskazali na projekt domu w mazurskim Pasłęku zbudowanego w nowatorskiej technologii ziemi ubijanej w szalunkach autorstwa zespołu naukowców z Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem prof. Teresy Kelm. Ziemia, wykopana na placu budowy i wzmocniona środkiem stabilizującym, została za pomocą pneumatycznego ubijaka sprasowana w szalunkach tak, aby dało się z niej wznieść ściany domu. Od strony wewnętrznej dom został ponadto ocieplony bloczkami z gliny i słomy, zaś całość przykrył zielony dach, obsadzony krzewinkami. Z tyłu budynku, od strony południowej znalazła się szklarnia, służąca „zbieraniu” energii słonecznej.

Kult
W tej kategorii zarówno jurorzy, jak i internauci wskazali na kościół w Radomiu autorstwa Wojciecha Gęsiaka we współpracy z Wojciechem Fałatem. Założona na planie centralnym świątynia ma kształt przypominający rozwijający się kielich kwiatu. Ma średnicę 42 m i bardzo skomplikowaną konstrukcję, która też była jednym z głównych powodów długiego czasu budowy – trwało to ponad 30 lat (projekt powstał w 1982 roku). Kościół, jak wiele budowanych w latach 80 - tych, ma dwa poziomy: dolny kościół przypomina salę teatralną z amfiteatralnym układem ławek i dużą sceną pośrodku. Górny kościół, bardziej ozdobny i reprezentacyjny, ma 1200m 2 powierzchni i trzy antresole. Jego sklepienie – to cztery żelbetowe rozchylające się łupiny, na których krawędziach znajdują się wąskie świetliki.

Polskie Wnętrze 2012

Jurorami w plebiscycie wnętrzarskim byli: Anna Cymer - krytyczka architektury współpracująca min. z wortalem Sztuka-Architektury.pl i kwartalnikiem „Krytyka Architektury” oraz projektanci: Marta Florkowska-Dwojak - studio Knockoutdesign, Marlena Wolnik - MW Architekci, Kuba Woźniczka – studio Kameleonlab.

W kategorii „Wnętrza prywatne” jury wybrało Mieszkanie na Saskiej Kępie według projektu biura JJJaskola Architekci. Jest to niewielka, przyjemna domowa przestrzeń, urządzona skromnie i przytulnie. We wnętrzu połączono stare meble z nowymi, dzięki czemu mieszkanie ma własny charakter. Strefa dzienna jest minimalistyczna i bardzo elegancka. W strefie nocnej zastosowano ciemną kolorystykę oraz charakterystyczną tapetę. W łazience połączono grafitowe płytki i drewniane akcenty, dodaje jej to zarazem elegancji i przytulności.

Głosami publiczności w kategorii „wnętrza prywatne” laureatem zostało dwupoziomowe mieszkanie w kamienicy z początku XX wieku, położonej przy ulicy Piekary w Poznaniu. Jego właścicielem oraz autorem aranżacji jest poznański architekt Paweł Kruszyński.

Mieszkanie jest zwieńczeniem (dosłownie i w przenośni, bo mieści się na ostatnich piętrach) projektu kompleksowej rewitalizacji całej kamienicy i ściśle koresponduje ze stylem obiektu. Architekt chciał, by otaczały go naturalne, pierwotne, surowe materiały, proste formy. Jednocześnie pragnął, by mieszkanie było ciepłe, było przestrzenią wyciszenia, schronienia. Tym, co spaja projekt jest drewno merbau: wykonano z niego podłogę, meble kuchenne, parapety, blat pod umywalką, podesty w łazience i sypialni. Dla przeciwwagi projektant zachował stare drzwi i ościeżnice z jasnego drewna. Oprócz czerwonej lodówki – jedynego tak kolorowego akcentu, w domu znajdują się wyłącznie meble zaprojektowane przez architekta.

W kategorii „Wnętrza publiczne” jury wybrało projekt Wnętrza Dworca Wrocław Główny autorstwa biura Grupa 5 Architekci. Ten samo obiekt został zresztą obiektem roku w kategorii wnętrza.

Przebudowa budynku dworca Wrocław Główny zakładała dostosowanie jak największej powierzchni obiektu do celów komercyjnych. Architekci zaproponowali zachowanie maksymalnej liczby historycznych detali i rozwiązań konstrukcyjnych, a jednocześnie wprowadzili wiele elementów o współczesnej stylistyce.

W wyniku przebudowy budynek stał się w takim samym stopniu dworcem, jak galerią handlową. Ponadto upakowano w nim funkcje biurowe oraz sale wielofunkcyjne. Wnętrza potraktowano z wielką troską. Nie tylko przywrócono im dawny blask, ale też znacznie podwyższono ich funkcjonalność.

Najwięcej głosów publiczności w tej kategorii zdobyła realizacja klubu Łubu Dubu w Gorzowie Wielkopolskim zaprojektowana przez biuro Init Piotra Barańskiego. Zadaniem projektanta było stworzenie przestrzeni, w których będą mogły współistnieć dwie funkcje: pizzeria oraz strefa kulturalna będąca miejscem wystaw fotografii i malarstwa oraz spotkań z artystami. Podwójna funkcja skłoniła projektanta do poszukiwania rozwiązań dających możliwość szybkiej i prostej transformacji przestrzeni. Wnętrze zostało podzielone na dwie strefy ścianą z surowego betonu. Po jednej jej stronie znajduje się część restauracyjna, po drugiej zaś – klubowa, w której raz na miesiąc odbywają się wernisaże wystaw oraz spotkania z twórcami. Charakterystycznym elementem wnętrza są modułowe sofy przyciągając wzrok zarówno kolorem, jak i sposobem łączenia przywodzącym na myśl kawałki układanki.

Polski Krajobraz 2012
Jurorami w krajobrazowej odsłonie naszego plebiscytu w tym roku byli: Iwona Ziętkowska- redaktor naczelna czasopisma „Mój piękny ogród”, Katarzyna Gubała- redaktor naczelna czasopisma „Przepis na ogród”, Przemysław Wolski- Architekt Krajobrazu – SGGW, Wojciech Januszczyk- członek zarządu Stowarzyszenia Architektury Krajobrazu oraz projektant- GARDEN CONCEPT Architekci Krajobrazu.

O zwycięstwo walczyło 24 kandydatów w dwóch kategoriach – przestrzeń publiczna i ogrody prywatne.

W kategorii „Ogrody prywatne” jury i publiczność byli całkowicie zgodni i wybrali realizację Ogrodu japońskiego według projektu warszawskiej pracowni Hadika Architektura Krajobrazu. Powstał on przy Alei Wilanowskiej w Warszawie. Najważniejszym elementem całego założenia jest klon japoński. Jego piękne, czerwone liście kontrastują z wszechobecną w realizacji zielenią. Dzięki zakryciu donic poustawianych wzdłuż krawędzi lustrami - ogród wydaje się o wiele większy niż w rzeczywistości. Charakterystyczna dla stylu japońskiego asymetria, harmonia i prostota są doskonale odzwierciedlone w projekcie.

W kategorii „Przestrzeń publiczna” zdaniem jury zwyciężył Świat Labiryntów Pracowni Sztuki Ogrodowej z kaszubskich Blizn. Projekt jest efektem współpracy Pracowni Sztuki Ogrodowej z Blizin oraz znanego na świecie projektanta labiryntów Adriana Fishera.

Wprowadza do architektury krajobrazu atmosferę zabawy i refleksji. W założeniu znajduje się labirynt mgieł (130 m), labirynt- matematyka w kolorach, labirynt linowy, ziemny i wiele innych atrakcji skierowanych zarówno do starszych, jak i młodszych gości. Oprócz ewidentnych walorów rozrywkowych oraz edukacyjnych jest to interesujący przykład wykorzystania zwyczajnego pola uprawnego do celów promocji regionu.

Zdaniem publiczności w kategorii „Przestrzeń Publiczna” zwyciężyła realizacja Gdynia City Transformers Anny Jankowskiej i Dominiki Janickiej z biura a.d.12. Jest to niewielka interwencja w przestrzeni publicznej na odcinku ul. Świętojańskiej w Gdyni, między skrzyżowaniami z ul. Armii Krajowej oraz ul. Obrońców Wybrzeża. Kolorowe osłony skrzynek energetycznych służą jako meble i miejsca odpoczynku w centrum miasta. Niektóre z nich dodatkowo zyskały atrakcyjne, nocne podświetlenie.

Fot: materiały projektantów

Plebiscyt Polska Architektura XXL jest dorocznym podsumowaniem największych osiągnięć polskiej architektury. Zgłaszane przez projektantów i publiczność architektoniczną projekty są oceniane przez internautów oraz profesjonalne jury. Organizatorem plebiscytu i cyklu spotkań Polskie Architektura XXL jest Grupy Sztuka Architektury skupiającej wortale tematyczne skierowane do profesjonalnych architektów, projektantów wnętrz i architektów krajobrazu.